درد سمت راست شکم، خصوصاً در زیر دنده‌ها، می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. این درد ممکن است ناشی از مشکلاتی در کبد، کیسه صفرا، کلیه‌ها، روده‌ها یا حتی عضلات این ناحیه باشد. شناسایی علت دقیق این درد بسیار مهم است، زیرا برخی از این مشکلات نیاز به درمان فوری دارند. در این مقاله، به بررسی ۶ علت اصلی درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها، علائم همراه، نحوه تشخیص، روش‌های درمان و پیشگیری خواهیم پرداخت.
۱. مشکلات کیسه صفرا
۱.۱ کیسه صفرا چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
کیسه صفرا عضوی کوچک و گلابی‌شکل است که در زیر کبد قرار دارد و وظیفه ذخیره و ترشح صفرا را بر عهده دارد. صفرا مایعی است که به تجزیه چربی‌های غذایی کمک می‌کند.
۱.۲ سنگ کیسه صفرا (کوله‌لیتازیس)
یکی از رایج‌ترین مشکلات کیسه صفرا، تشکیل سنگ‌های صفراوی است. این سنگ‌ها ممکن است از کلسترول، بیلی‌روبین یا نمک‌های صفراوی تشکیل شوند.
۱.۳ علائم سنگ کیسه صفرا
- درد ناگهانی و شدید در قسمت راست بالای شکم که ممکن است به شانه یا پشت انتشار یابد.
- تهوع و استفراغ، به‌خصوص بعد از مصرف غذاهای چرب.
- احساس نفخ و سوءهاضمه.
- زردی پوست و سفیدی چشم‌ها (در موارد شدیدتر).
۱.۴ درمان سنگ کیسه صفرا
- تغییر رژیم غذایی (کاهش مصرف چربی‌های اشباع‌شده).
- مصرف داروهای حل‌کننده سنگ‌های صفراوی.
- جراحی برداشتن کیسه صفرا (کوله‌سیستکتومی) در موارد شدید.
۲. بیماری‌های کبدی
۲.۱ هپاتیت (التهاب کبد)
هپاتیت ویروسی (A، B، C، D و E) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبدی است که می‌تواند موجب درد در سمت راست شکم شود.
۲.۲ کبد چرب
بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) ناشی از تجمع چربی در سلول‌های کبد است و در مراحل اولیه علائم زیادی ندارد، اما با پیشرفت بیماری می‌تواند باعث درد و التهاب کبد شود.
۲.۳ علائم بیماری‌های کبدی
- درد در قسمت راست بالای شکم.
- ضعف و خستگی مداوم.
- زرد شدن پوست و چشم‌ها.
- تورم شکم و پاها.
۲.۴ درمان و مدیریت بیماری‌های کبدی
- تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی سالم.
- پرهیز از مصرف الکل و غذاهای پرچرب.
- مصرف داروهای تجویزی برای کنترل التهاب کبد.
۳. مشکلات کلیوی
۳.۱ سنگ کلیه
سنگ کلیه یکی از شایع‌ترین دلایل درد در پهلو و ناحیه زیر دنده‌ها است که ممکن است به شکم و کشاله ران انتشار پیدا کند.
۳.۲ عفونت کلیه (پیلونفریت)
این بیماری معمولاً در اثر عفونت‌های باکتریایی ایجاد می‌شود و نیاز به درمان فوری دارد.
۳.۳ علائم مشکلات کلیوی
- درد شدید و ناگهانی در پهلوی راست.
- ادرار خونی و کدر.
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن.
۳.۴ درمان مشکلات کلیوی
- مصرف زیاد مایعات برای دفع سنگ‌های کوچک.
- مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت کلیه.
- جراحی برای سنگ‌های بزرگ و مقاوم به درمان‌های دارویی.
۴. مشکلات پانکراس
۴.۱ پانکراتیت (التهاب پانکراس)
التهاب پانکراس می‌تواند باعث درد شدید در قسمت فوقانی شکم شود و ممکن است ناشی از مصرف الکل، سنگ‌های صفراوی یا بیماری‌های خودایمنی باشد.
۴.۲ علائم پانکراتیت
- درد شدید که به پشت انتشار می‌یابد.
- حالت تهوع و استفراغ شدید.
- افزایش ضربان قلب.
۴.۳ روش‌های درمان پانکراتیت
- بستری شدن در بیمارستان و مصرف سرم.
- مصرف آنزیم‌های پانکراسی برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش.
- پرهیز از مصرف الکل و غذاهای پرچرب.
۵. زخم‌های معده و دوازدهه
۵.۱ علل ایجاد زخم معده
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری.
- مصرف بیش از حد داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین.
۵.۲ علائم زخم معده
- درد سوزشی در قسمت بالای شکم، مخصوصاً در سمت راست.
- احساس سیری زودرس.
- نفخ و سوءهاضمه.
۵.۳ درمان زخم معده
- مصرف آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری.
- استفاده از داروهای کاهش‌دهنده اسید معده مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI).
- پرهیز از مصرف الکل و سیگار.
۶. مشکلات روده‌ای
۶.۱ سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
این بیماری می‌تواند موجب درد شکم، نفخ، یبوست یا اسهال متناوب شود.
۶.۲ بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
این بیماری‌های التهابی روده می‌توانند باعث التهاب شدید و درد شکمی شوند.
۶.۳ علائم مشکلات روده‌ای
- درد شکمی مزمن.
- تغییر در حرکات روده.
- خون در مدفوع (در موارد شدید).
۶.۴ درمان مشکلات روده‌ای
- استفاده از داروهای ضدالتهاب برای کنترل بیماری‌های التهابی روده.
- تنظیم رژیم غذایی برای کاهش تحریکات گوارشی.
درد سمت راست زیر دنده‌ها با علت سنگ‌های صفراوی ممکن است چندین ساعت طول بکشد شکم شما به چهار قسمت تقسیم می‌شود.
تصور کنید یک خط عمودی است که شکم شما را نصف می‌کند.
سپس یک خط افقی روی ناف در نظر بگیرید.
بالاترین ربع در سمت راست ربع بالا سمت راست شکم زیر دنده‌ها است.
این قسمت شامل بسیاری از اندام‌های مهم، از جمله قسمتی از کبد، کلیه، کیسه صفرا، پانکراس و روده بزرگ و کوچک است.
توجه به درد در سمت راست زیر دنده‌ها بسیار مهم است زیرا ممکن است شاخصی از بیماری‌های مختلف باشد.
علائم درد سمت راست زیر دنده‌ها چیست؟
سمت راست شکم زیر دنده‌ها ممکن است دارای شدت‌های مختلف باشد.
درد ممکن است به صورت احساس ناخوشایند یا حساسیت شدید باشد.
اگر دچار درد شکمی هستید که بیش از چند روز طول می‌کشد، باید با پزشک خود ملاقات داشته باشید تا علائم شما ارزیابی شود.
با این حال، برخی از علائم ممکن است نشان دهنده مشکل اورژانسی باشد.
در صورت مشاهده علائم زیر باید بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کنید:
* درد شدید شکم
* تب
* تهوع و استفراغ مداوم
* خون در مدفوع
* تورم یا حساسیت شکم
* کاهش وزن بدون دلیل
* پوست زرد (زردی)
علل درد سمت راست زیر دنده‌ها چیست؟
مشکلات کلیوی
مشکلات کلیوی مانند سنگ کلیه، عفونت مجاری ادراری (UTI)، عفونت کلیوی یا سرطان کلیه می‌تواند منجر به درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها شود.
علائمی که می‌تواند درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها را به علت مشکلات کلیوی همراه داشته باشد عبارتند از:
دردی که به پشت و یا کشاله ران سرایت می‌کند، ادرار دردناک، ادرار بد بو، تکرر ادرار، خون در ادرار، تب، تهوع یا استفراغ.
اگر درد سمت راست زیر دنده‌ها دارید و مشکوک هستید ممکن است به علت مشکل کلیه باشد، باید با پزشک ملاقات داشته باشید.
بیماری کبد
بیماری کبد همچنین می‌تواند منجر به درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها شود. مثلاً هپاتیت، آبسه کبدی یا سرطان کبد.
علاوه بر درد سمت راست زیر دنده‌ها، نشانه‌های دیگری از بیماری کبد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
پوست زرد (زرد)، حساسیت شکم، تهوع یا استفراغ، ادرار تیره، تب، خستگی و کاهش وزن بدون دلیل
اگر درد و نشانه‌های سمت راست شکم زیر دنده‌ها دارید که با شرایط کبدی سازگار است، باید پزشک خود را ببینید.
پره اکلامپسی
پره اکلامپسی یک بیماری است که معمولاً در زنان باردار در هفته ۲۰ بارداری رخ می‌دهد.
همچنین می‌تواند زودتر در حاملگی یا در بعضی موارد پس از زایمان ایجاد شود.
مشخصه پره اکلامپسی افزایش فشارخون است، اما درد سمت راست زیر دنده‌ها نیز اغلب رخ می‌دهد.
علائم اضافی می‌تواند شامل موارد زیر باشد
سردرد شدید، تهوع یا استفراغ، کاهش ادرار، پروتئین در ادرار، مشکلات کلیه یا کبد، تاری دید یا حساسیت به نور و تنگی نفس
پزشک شما باید بخشی از مراقبت‌های قبل از زایمان را بررسی کند.
با این حال، اگر علائم پره اکلامپسی مانند درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها، تاری دید و یا تنگی نفس را تجربه کنید، باید مراقبت‌های پزشکی فوری را دنبال کنید.
مشکلات کیسه صفرا
مشکلات کیسه صفرا، مانند سنگ‌های صفراوی یا کالدوچلیتیایس، می‌تواند موجب درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها شود.
کالدوچلیتیایس وجود سنگ‌های صفراوی در مجاری صفراوی است.
درد سمت راست زیر دنده‌ها با علت سنگ‌های صفراوی ممکن است چندین ساعت طول بکشد و اغلب بعد از یک وعده غذای بزرگ یا در طول شب اتفاق می‌افتد.
علائم اضافی برای مراقبت از این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد
تهوع و استفراغ، تب، لرز، ادرار تیره یا مدفوع رنگی، پوست زرد (زردی)
اگر دچار علائم مربوط به سنگ صفراوی یا کالدوچلیتیایس هستید، باید پزشک خود را ببینید.
سنگ‌های موجود در مجرای صفراوی می‌تواند منجر به عوارض جدی شود.
مسائل مربوط به دستگاه گوارش
انواع مسائل مربوط به دستگاه گوارش مانند سوءهاضمه، گاستریت، و زخم‌های گوارشی، می‌تواند موجب ایجاد درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها شود.
به طور معمول درد ناشی از این شرایط دردناک و سوزاننده است.
سایر علائم عبارتند از
احساس ناراحتی، نفخ شکم، گاز، تهوع یا استفراغ
اگرچه اغلب موارد سوءهاضمه و گاستریت خفیف هستند و خود به خود برطرف می‌شوند، اگر علائم یک هفته یا بیشتر داشته باشد، باید پزشک خود را ببینید.
اگر مشکوک به زخم معده هستید، باید پزشک خود را ببینید.
مشکلات پانکراس
اگر پانکراس شما ملتهب باشد، که به عنوان پانکراتیت شناخته می‌شود، درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها را احساس می‌کنید.
درد که ناشی از پانکراتیت است، به آرامی در طول زمان بدتر می‌شود.
علائم اضافی می‌تواند شامل موارد زیر باشد
تهوع یا استفراغ، تب و افزایش ضربان قلب
اغلب موارد پانکراتیت نیاز به بستری شدن برای درمان دارند.
علاوه بر بیماری‌های مورد بحث در بالا، سایر بیماری‌های اساسی می‌تواند موجب درد در سمت راست زیر دنده‌ها شود.
این بیماری‌ها شامل آسیب یا تروما، پنومونی و زونا می‌باشد.
تشخیص درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها چگونه است؟
به منظور تشخیص علت درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها پزشک در مورد سابقه پزشکی شما می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
علاوه بر این، ممکن است آزمایشاتی برای تشخیص انجام دهند، از جمله:
* یک پانل متابولیک پایه یا جامع (BMP) یا (CMP) برای ارزیابی عملکرد کبد، تعداد گلبول‌های خون و میزان الکترولیت
* انجام آزمایش ادرار برای ارزیابی عملکرد کلیه یا بررسی UTI یا سنگ کلیه
* کاشت مدفوع برای بررسی بیماری‌های داخل مدفوع
* آندوسکوپی برای بررسی وجود زخم‌ها
* تست‌های تصویربرداری، مانند سونوگرافی، اشعه ایکس یا سی تی اسکن، برای کمک به بررسی داخل شکم و یا بررسی حضور سنگ‌ها
راه‌های درمان
درمان درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها وابسته به آنچه باعث آن می‌شود، می‌باشد. مثال‌ها عبارتند از:
* داروهای مسکن مانند استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن برای از بین بردن ناراحتی
* آنتی‌اسیدها برای کمک به خنثی کردن اسید معده
* داروهایی مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون یا مسدود کننده‌های اسید برای کاهش مقدار اسید در معده یا روده
* آنتی‌بیوتیک‌ها برای کشتن باکتری‌هایی که باعث عفونت می‌شوند
* روش‌های جراحی، مانند حذف سنگ‌ها یا حذف تومور
* درمان‌های سرطان، مانند شیمی درمانی، پرتودرمانی، یا ایمونوتراپی
روش‌های پزشکی و بهبودی
به طور معمول، پزشک سعی خواهد کرد تا جایی که ممکن است جراحی انجام ندهد.
ممکن است برای برخی از بیماری‌ها جراحی لازم باشد تا از عوارض یا بدتر شدن بیماری جلوگیری شود.
به عنوان مثال، اگر سنگ‌های صفراوی که کانال صفراوی (کالدوچلیتیایس) را مسدود کرده‌اند برداشته نشوند، می‌توانند عوارض تهدید کننده حیات داشته باشند.
در بعضی موارد، ممکن است پزشک شما کیسه صفرا را به طور کامل خارج کند.
اگر سنگ‌های کلیه به قدری بزرگ باشد که به صورت طبیعی دفع نشود، پزشک از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌ها به قطعات کوچک‌تر استفاده می‌کند.
اگر سرطان کلیه یا کبد داشته باشید، بسته به مرحله و شدت سرطان، جراحی برای حذف تومور لازم است.
